Basit Usulde Vergilendirme Nasıl Yapılır?

Küçük işletmelerin vergi yükünü hafifletmek amacıyla uygulanan basit usulde vergilendirme, Türkiye’de belirli şartları sağlayan esnaf ve tacirler için geçerlidir. Bu sistemde, defter tutma yükümlülüğü azdır, beyanname sayısı sınırlıdır ve gelir vergisi hesaplaması daha sade bir yöntemle yapılır. Ancak her işletme bu sistemden yararlanamaz. Gelir düzeyi, faaliyet alanı ve işin niteliği gibi çeşitli kriterler göz önünde bulundurularak kapsam belirlenir.

Basit Usulde Vergilendirme Nedir?

Basit usulde vergilendirme, küçük ölçekli işletmelerin gelir vergisi yükümlülüklerini daha kolay ve az maliyetli şekilde yerine getirmesine imkân tanıyan özel vergilendirme yöntemidir. Bu sistem, ticari kazançları düşük olan mükelleflerin; defter tutma, beyanname verme ve belge düzenleme yükümlülüklerini sadeleştirerek, vergiye uyumlarını kolaylaştırmayı amaçlar.

Ayrıca basit usulde vergilendirilen mükellefler, gerçek usule tabi olanlara kıyasla daha az belge düzenler ve bazı vergisel muafiyetlerden yararlanırlar. Bu kapsamda basit usul mükellefleri; stopaj ve KDV gibi bazı vergi türlerinden muaftır. Bunun yanı sıra yıllık gelir vergisi beyannamesi dışında başka bir beyanname verme yükümlülükleri de bulunmaz.

Basit usulde vergilendirme, Gelir Vergisi Kanunu’nun 46 ile 51. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Bu sistem yalnızca ticari kazanç sahipleri için geçerlidir. Serbest meslek erbapları ve çiftçiler için uygulanmaz. Küçük işletmelerin ve esnafın vergisel yükünü azaltmak amacıyla uygulanır. Ancak bu usule tabi olabilmenin belirli parasal sınırları ve işletme ölçütleri vardır. Her yıl Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen bu sınırlar, Resmî Gazete’de yayımlanan tebliğlerle güncellenir.

Hangi İşletmeler Basit Usule Tabi Olabilir?

Basit usule tabi olabilmek için işletmelerin hem yasal şartları taşıması hem de mükellefiyetin başladığı yılın başında belirlenen parasal sınırların altında kalması gerekir. Bu şartlar, Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından her yıl güncellenir ve Resmi Gazete’de yayımlanır. Aşağıda basit usule tabi olmanın temel kriterleri özetlenmiştir:

• İşyeri Kira Bedeli: Büyükşehir belediyesi sınırları içinde 150.000 TL’yi, diğer yerlerde 100.000 TL’yi aşmamalıdır. (Bu sınırlar her yıl yeniden değerleme oranına göre değişir.)
• Yıllık Satış ve Alış Hacmi: Alım tutarı 2025 yılı için 990.000 TL’yi, satış tutarı ise 1.580.000 TL’yi geçmemelidir.
• Faaliyet Kapsamı: Bakkal, manav, tuhafiye gibi perakende satış yapan küçük esnaflar, berber, terzi, tamirci gibi zanaatkârlar, küçük çapta nakliyecilik yapanlar (en fazla 1 taşıtla çalışanlar)
• Şahsi Emek Ağırlığı: Kazancın büyük bir kısmı kişisel emek ile elde edilmelidir. İşverenin yanında çok sayıda işçi çalıştırması veya yüksek makine yatırımı yapması basit usul hakkını kaybettirir.
• İşbirliği ve Ortaklıklar: İşletme birden fazla kişi tarafından yürütülüyorsa her ortağın ayrı ayrı basit usul şartlarını taşıması gerekir.

Basit usule tabi olamayanlar ise şu şekildedir:

• Limited veya anonim şirketler
• Serbest meslek erbapları (Örneğin; Avukat, Doktor)
• Emlakçılık veya galericilik gibi bazı faaliyetler

Düşük cirolu, küçük işletmeler ve esnaflar için geliştirilen bu sistem, gelir vergisinde sadelik ve kolaylık sağlamayı hedefler. Ancak sınırlı faaliyet alanı ve ciro şartları nedeniyle her işletmeye uygun değildir.

Basit Usul Mükellefleri Hangi Beyannameleri Verir?

Basit usulde vergilendirilen mükellefler, gerçek usuldeki mükelleflere göre çok daha az sayıda beyanname verir. Bu sistemin temel amacı; küçük esnaf ve işletmeleri muhasebe ve beyan yükünden kurtarmaktır. Ancak bu, tamamen vergiden muaf oldukları anlamına gelmez.

Mükelleflerin belirli dönemlerde bazı yükümlülükleri yerine getirmeleri gerekir. Basit usul mükelleflerinin vermekle yükümlü olduğu başlıca beyannameler şunlardır:

• Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi Her yıl Mart ayında verilir. Beyan edilen kazanç üzerinden Gelir Vergisi tahakkuk ettirilir. Beyanname yalnızca bir defa verilir. Aylık ya da üç aylık gelir bildirimi yapılmaz. Vergi, Mart ve Temmuz aylarında iki eşit taksitte ödenir.
• Muhtasar Beyanname (Kısıtlı Durumlarda): Basit usullerde genelde verilmez. Ancak yanında ücretli çalışanı olan basit usul mükellefler, çalışanın maaşı üzerinden yapılan gelir vergisi kesintisini muhtasar beyanname ile bildirir. Beyan, aylık veya üç aylık dönemlerde verilir.
• Damga Vergisi Beyannamesi: Eğer sözleşme, kira kontratı gibi damga vergisine tabi belgeler düzenlenmişse bu belgeler üzerinden damga vergisi hesaplanarak beyan edilir. Ancak çoğu basit usul mükellef için bu beyannameye ihtiyaç duyulmaz.
• KDV Beyannamesi: Basit usule tabi mükellefler KDV mükellefi değildir. Dolayısıyla aylık KDV beyanı yapılmaz. Fatura ve satışlarında da KDV gösterilmez.
• Geçici Vergi Beyannamesi: Gerçek usuldeki mükelleflerden farklı olarak basit usuldekiler geçici vergi ödemez. Bu da muhasebe yükünü azaltır.

Bunun dışında SGK bildirimleri ve çalışanla ilgili yasal bildirimler, işçi çalıştıranlar için geçerlidir. Ancak bu durum da gelir vergisi beyannamesi dışında ayrı bir statüdedir.

Basit usul mükellefleri için en temel beyanname, yıllık gelir vergisi beyannamesidir. Bunun yanı sıra çalışan varsa muhtasar ve SGK beyanları gündeme gelebilir. Bu yapı, küçük işletmelerin idari yükünü azaltarak vergisel uyumu kolaylaştırmayı hedefler.

Basit Usulde Fatura Düzenleme Zorunluluğu Var mı?

Basit usule tabi mükellefler için fatura düzenleme zorunluluğu bazı koşullara bağlıdır. Bu mükellefler, satış yaptıkları kişi veya kurumun talebi varsa mutlaka fatura düzenlemek zorundadır. Talep olmasa da satışı yapılan mal veya hizmetin bedeli Vergi Usul Kanunu’nda belirtilen fatura kesme sınırını (2025 yılı için 9.900 TL) aşıyorsa, fatura düzenlenmesi yasal zorunluluktur.

Basit usul mükellefleri genellikle perakende satış fişi, sevk irsaliyesi ya da serbest meslek makbuzu gibi belgeler yerine fiziki veya bilgisayar ortamında fatura düzenleyebilir. Bu mükelleflerin e-fatura veya e-arşiv fatura düzenleme zorunluluğu ise bulunmaz. Ancak talep edenler gönüllü olarak dijital sistemlere geçiş yapabilirler.

Ayrıca basit usul işletmelerin muhasebe süreçleri serbest muhasebeci mali müşavirler aracılığıyla yürütülür. Beyanname takibi, vergi tahakkukları ve işletme defteri kaydı gibi işlemler meslek mensupları tarafından yapılır. Fatura ve fişlerin eksiksiz ve doğru şekilde muhasebe kaydına alınması ise gelir vergisi matrahının doğru hesaplanması için gereklidir.

Bütün bunların yanı sıra sistemin avantajı; düşük vergi yükü, basit defter sistemi ve az sayıda beyannameyle mükellefin işini kolaylaştırmasıdır. Ancak vergi mevzuatındaki değişikliklerin her yıl takip edilmesi, sınırların aşılmaması ve belge düzenine dikkat edilmesi büyük önem taşır. Aksi takdirde mükellef gerçek usule geçirilerek cezai yaptırımlarla karşılaşabilir.

Basit usul kapsamında faaliyet gösteren işletmeler, düşük vergi yükünün yanı sıra işlerini büyütmek için uygun finansman olanaklarına da ihtiyaç duyabilirler. Eğer siz de işletmenizin nakit akışını dengelemek, stoklarınızı yenilemek ya da yeni yatırımlar yapmak istiyorsanız HangiKredi KOBİ üzerinden ticari kredi seçeneklerini karşılaştırabilir, en avantajlı çözümü kolayca bulabilirsiniz.