Likidite Nedir? İşletmelerde Neden Önemlidir?

Ticari faaliyetlerde bulunan şirketlerin geleceğe yönelik uzun vadeli planlar yapabilmesi için öncelikle kısa vadeli yükümlülüklerini karşılayacak güce sahip olmaları gerekir. Bu noktada konuyla alakalı olarak pek çok kişinin aklına “Likidite nedir?” sorusu gelebilir.

Bir şirketin üretim yapması veya kâr sağlıyor olması çoğu zaman tek başına yeterli değildir. Bu tabloyu sürdürülebilir kılan unsur, kısa vadeli borçlar ile rutin giderlerin zamanında ödenebilmesidir. Zira nakit akışının bozulması; tedarikçilere yapılacak ödemelerin gecikmesi, çalışan maaşları riske girmesi ve işletme itibarının zedelenmesi anlamına gelebilir. Bu senaryodan hareketle girişimciler için likidite yalnızca bir bilanço kalemi değil uzun vadeli varlığın en kritik güvencesidir.

İşletmeler için Likidite Ne Anlama Gelir?

Likidite olmak, kelime anlamıyla paraya kolayca dönüştürülebilir hâlde bulunmak demektir. Finansal bağlamda ise bir işletmenin elindeki varlıkları kısa sürede nakde çevirebilme gücünü ifade eder. Basitçe ifade etmek gerekirse borçların ödeme zamanı geldiğinde kasada ya da hızla paraya dönüşebilecek kaynakların hazır olması gerekir. Kimi zaman alacakların tahsil edilmesi kimi zaman stokların satılması kimi zaman da bankadan kullanılabilecek kısa vadeli kaynaklar likiditeyi belirler. “Likidite ne demek?” sorusunu kısaca bu şekilde yanıtlayabiliriz. 

Girişimciler için Likidite Neden Kritik Bir Kavramdır?

Girişimciler çoğu zaman sınırlı sermayeyle hareket ederler. Yeni bir ürün çıkarmak, pazarlama yatırımı yapmak ya da ekibini büyütmek isterken karşılarına çıkan en büyük sınav, nakit akışını dengeleyebilmek olur. Likidite bu noktada işletmelerin manevra kabiliyetini belirler.

Nakit girişleri ile borç vadeleri örtüşmediği takdirde girişimci için risk büyür. Üstelik satışların artması, tahsilatların zamanında gerçekleşeceği anlamına gelmeyebilir. Alacakların gecikmesi hâlinde kısa vadeli borçların ödenmesi de zorlaşacaktır. Böyle bir durumda girişimci ya işletmenin sermayesini eritmek ya da yüksek maliyetli finansmana yönelmek durumunda kalabilir.

Likidite yönetimini doğru yapan girişimciler, nakit sıkışıklığını erken dönemde fark edebilir. Bunun yolu da nakit akış tablosunu düzenli takip etmekten geçer. Bahsi geçen finansal gösterge, kısa vadeli yükümlülükleri öngörmeyi kolaylaştırır, gerekli önlemleri zamanında alma imkânı verir. Peki, “Likidite oranı nedir?”

Likidite Oranı Formülü Nedir?

Likidite oranı formülü, işletmenin elindeki dönen varlıkların kısa vadeli borçları karşılama noktasındaki yeterliliğini ölçer. Formül ise şöyledir:

• Likidite Oranı = Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Yükümlülükler

Likidite oranı hesaplama sonucunda ortaya çıkan rakam, işletmenin borç ödeme kapasitesidir. Oranın girdileri bilançodaki dönen varlıklar ve kısa vadeli yükümlülüklerdir. Bu kalemlerin alt hesap detaylarını ve dönem bakiyelerini doğrulamak için ilgili dönemin mizan dökümüne bakabilirsiniz.

İşletmelerde Likidite Oranı Nasıl Hesaplanır?

Likidite hesaplama işleminde doğrudan bilanço verileri kullanılır. Bu süreçte izlenmesi gereken adımlar ise şu şekildedir:

• Bilançoda yer alan dönen varlıkların toplamı çıkarılır. (Nakit, kısa vadeli alacaklar, hızla satılabilen stoklar)
• Kısa vadeli yükümlülüklerin toplamı belirlenir. (Bir yıl içinde ödenecek borçlar, krediler, tedarikçi ödemeleri)
• Likidite oranı formülü uygulanır. 
• Sonuç değerlendirilir. Örneğin oran 1,2 ise her 1 TL borca karşılık 1,2 TL varlık bulunduğu anlamına gelir.

Hesaplama sonucunu tek başına değerlendirmek yeterli değildir. Oranın zaman içindeki değişimi izlenerek işletmenin nakit yönetimindeki iyileşmeler ya da bozulmalar net şekilde görülebilir.

İşletmelerde Likidite Durumu Nasıl Analiz Edilir?

Paraya kolayca dönüştürülebilecek kaynakların analizinde sadece tek bir göstergenin değerlendirilmesi doğru değildir. Bu oranlar tek başına değil, birbirleriyle karşılaştırıldığında anlamlı içgörüler sunar. Söz konusu analizde kullanılan oranlar​ı şu şekilde sıralayabiliriz:

• Cari Oran: Dönen varlıkların kısa vadeli borçlara oranı.
• Asit-Test Oranı: Stoklar dışarıda bırakılarak nakde daha hızlı dönüşen kalemler.
• Nakit Oranı: Sadece kasa ve bankadaki nakit üzerinden yapılan en dar kapsamlı ölçüm.
• Likidite Karşılama Oranı: Belirli dönemdeki nakit çıkışlarının mevcut nakit varlıklarla karşılanabilme düzeyi.
  

Likidite oranlarının karşılaştırılması, işletmenin yönetim tarzını da açığa çıkarır. Oranların dengesizliği, nakit yönetiminde zayıflık ya da stok politikasında hata olduğunu gösterebilir. Düzenli analiz sayesinde girişimci, işletmenin hangi alanda iyileştirmeye ihtiyaç duyduğunu açıkça görebilir.

Likidite Karşılama Oranı Neyi Gösterir?

Likidite karşılama oranı, kasadaki paranın yaklaşan ödemelere yetip yetmeyeceğini ölçmeye yarar. Dilerseniz konuyu basit bir örnek üzerinden ilerleyerek açıklayalım.

• Diyelim ki bir KOBİ’nin önümüzdeki ay 500 Bin TL kısa vadeli ödemesi var. Bu borçlara tedarikçi faturaları, kira ve banka taksitleri dâhil. Kasada ve banka hesaplarında ise 400 Bin TL hazır nakit bulunuyor. 
• Bu durumda likidite karşılama oranı 400.000 / 500.000 = 0,8 çıkar. Elde edilen sonuç, şirketin mevcut kaynağının ödemelerin yalnızca %80’ini karşılayabildiğini gösterir. Yani girişimci ya tahsilatları hızlandırmak ya da ek finansman sağlamak durumundadır.

Eğer aynı işletmenin kasasında 600 Bin TL olsaydı oran 1,2 olurdu. Bu da yalnızca borçların karşılanabileceğini değil aynı zamanda beklenmedik bir gider karşısında da nefes alacak alan bulunduğunu gösterirdi.

Likidite Primi Nedir ve İşletmeleri Nasıl Etkiler?

Likidite primi, yatırımcının nakde çevrilmesi zor bir varlığı elinde tutarken talep ettiği ek getiridir. Yani bir varlık kolay satılamıyorsa ya da alıcı bulması zaman alıyorsa yatırımcı bu riski üstlenmek için normal getirinin üzerine ekstra bir kazanç elde etmek isteyebilir.

Örnek olarak, devlet tahvilleri çok likittir. Dolayısıyla piyasada her an alıcı bulunabilir. Ancak getirisi görece düşüktür. Öte yandan küçük ölçekli bir şirketin çıkardığı uzun vadeli tahvilin alıcı bulması zordur. Yatırımcı bu tahvili satın alacaksa likidite primi ister. Devlet tahvilinden %15 getiri beklenen bir senaryoda aynı vadeli şirket tahvilinde %20 talep edilir. Aradaki %5 fark ise söz konusu primdir.

KOBİ’ler için bu durum doğrudan finansman maliyeti demektir. Eğer şirketin çıkardığı borçlanma aracı piyasada hızlıca alınıp satılamıyorsa yatırımcı daha yüksek faiz talep eder. Bu da işletmenin borçlanma maliyetlerinde artışa yol açabilir. Dolayısıyla girişimci açısından bu prim, nakit akışını planlarken göz önünde bulundurulması gereken bir risk unsurudur.

Likidite Riski Neden Oluşur ve Nasıl Yönetilir?

Likidite riski, işletmenin elindeki nakdin ve kısa vadeli varlıkların yaklaşan borçları karşılamaya yetmemesi durumunda ortaya çıkar. Çoğu zaman sorun kârlılıktan değil, nakit akışındaki uyumsuzluktan kaynaklanır. Satış yapılır; ama alacaklar zamanında tahsil edilemez. Likidite riski yönetimi şu şekilde yapılabilir: 

• Nakit Takvimi: Haftalık nakit giriş-çıkış projeksiyonu ve stres senaryoları hazırlama.
• Tahsilat Disiplini: Erken ödeme opsiyonları, teminat yapıları, gecikme süreçlerinin otomasyonu.
• Stok Politikası: ABC analizi, min-maks seviyeleri, yavaş stok tasfiyesi.
• Vade Uyumlandırma: Tedarikçi vadelerini alacak vadeleriyle hizalama, kısa vadeli yükümlülükleri yayma.
• İşletme Sermayesi Eşiği: Operasyon için gereken minimum net işletme sermayesi
  seviyesini tanımlayıp düzenli izleme.
• Güvenlik Tedbiri: Belirlenmiş nakit tamponu ve kullanıma hazır kredi limiti bulundurma.

Doğru bir strateji ile girişimciler, tedarikçiler ve finans kuruluşları gözünde güvenilirliğini korur. Bu da ileride doğacak finansman ihtiyaçlarında şirketin elini güçlendirir.

Nakit Akışı ve Likidite Arasındaki İlişki Nasıldır?

Nakit akışı, işletmenin belirli bir dönemde kasasına giren ve çıkan parayı gösterir. Likidite ise bu akışın borçların zamanında ödenmesine yetip yetmediğine işaret eden bir göstergedir. Akış düzenli olduğunda likidite güçlü kalır. Tahsilatlar geciktiğinde veya giderler öngörülenden fazla olduğunda ise zayıflar.

Bu noktada ödeme araçlarının kullanımı önemlidir. Örneğin; çek göndermek, alacakların hızlı ve güvenli şekilde işletmeye dönmesini sağlayabilir. Böylece girişimci nakit akışını koruyarak, kısa vadeli yükümlülüklerini aksatmadan yerine getirebilir.

Girişimciler için Doğru Likidite Yönetimi Nasıl Sağlanır?

Doğru likidite yönetimi, ancak düzenli nakit projeksiyonu ve vade uyumuyla sağlanabilir. İlk adım, haftalık nakit akışını görünür kılmak ve yaklaşan ödemeleri tahsilatlarla örtüştürmektir. Sonrasında ise;

• Nakit takvimi oluşturulur. Haftalık giriş-çıkışları tarih ve tutar bazında listelenir, sapmaları not edilir.
• Tahsilatlar hızlandırılır. Erken ödeme teşviki uygulanabilir, gecikmelere otomatik hatırlatma kurulabilir.
• Vade uyumu sağlanır. Tedarikçi vadeleri alacak vadeleriyle hizalanır, peşin ödemeler kısıtlanır. 
• Stok yönetiminde satışı yavaş ürünler elden çıkarılır. Her ürün için uygun minimum-maksimum seviyeleri yeniden tanımlanır. 
• Minimum işletme sermayesi seviyesi belirlenir, bu eşik aşıldığında yönetimsel alarm kabul edilir. 
• Tahsilat ve ödeme tarihleri arasındaki kısa vadeli dengesizlikler için ticari kredi kullanılabilir. Böylece operasyonu aksatmadan nakit boşluğunu kapatmak mümkün olur.
  

Bu şekilde ilerleyen bir girişimci, kısa vadeli borçların vadesini karşılarken yatırım kararlarını da daha gerçekçi planlar üzerinden kurgulayabilir. Nakit akışı öngörülebilir hâle geldiğinde likidite, günlük operasyonu taşıyan sağlam bir iskelete dönüşür.

Güçlü Likidite Yapısı İşletmelere Hangi Avantajları Sunar?

Bir KOBİ’nin kasasında her ay düzenli nakit fazlası bulunması, sadece borçlarını ödeyebilmesini değil, beklenmedik durumlarda ayakta kalabilmesini de kolaylaştırır. Örneğin; tahsilatlar geciktiğinde bile işletme birkaç ay boyunca operasyonlarını aksatmadan sürdürebilir.

• Tedarikçi İlişkileri: Düzenli nakit bulunduran işletmeler, vadeli mal alırken daha avantajlı koşullar elde eder.
• Kriz Dayanıklılığı: Beklenmedik bir vergi ödemesi ya da makine arızası çıktığında, güçlü likidite finansman arayışına girmeden sorunun çözülmesini sağlar.
• Yatırım Zamanlaması: Piyasada fırsat doğduğunda likit kaynak bakımından sağlam olan girişimci hızlı karar alabilir; örneğin uygun fiyatlı ekipman ya da yeni bir dükkân yeri için beklemek zorunda kalmaz.
• Finansmana Erişim: Bankalar, nakit yapısı kuvvetli işletmelere daha kolay kredi açar.

Likidite gücü, işletmenin iş ortaklarıyla kurduğu güven ilişkisini de pekiştirir. Tedarikçi vadelerinde, banka görüşmelerinde ya da müşteriyle yapılan pazarlıklarda bu güven, masaya oturan girişimcinin en görünmez ama en etkili kozudur.

HangiKredi KOBİ, küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin ihtiyaç duyduğu finansal çözümlere dair geniş bir yelpaze sunar. Siz de ihtiyacınız olan desteği HangiKredi KOBİ aracılığı ile bulabilir ve likidite sorunu yaşamadan işletmenizi büyütebilirsiniz!