Geçici Vergi Nedir?

Yasal mevzuatlar gereğince ticaret yapanlar, elde ettiği kazançlar üzerinden vergi öder. Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi kapsamında alınan bu ödemelerde farklı prosedürler izlenir. Bu yöntemler arasındaki geçici vergide ödemeler, belirli aralıklarla gerçekleştirilir. Böylece işletmeler, tek seferde yüksek vergi yüküne katlanmaktan kurtulur. Yazının devamında geçici ya da diğer adıyla peşin vergiye dair detayları bulabilirsiniz.

Üç Aylık Cari Dönemde Hesaplanan Geçici Vergi Nedir?

Geçici vergi, kazançlardan alınan vergilerin dönemsel olarak ve peşin ödenmesidir. Peşin ödenen tutar; basit usule tabi olanlar hariç ticari kazanç sahipleri, serbest meslek erbapları ve Kurumlar Vergisi mükellefi işletmelerin üçer aylık gelirleri üzerinden hesaplanır. Ardından takvim yılı içerisinde yatırılan ödemeler, yıllık Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi tutarından düşülür. Böylelikle yıl içinde tek seferde ve yüksek miktarda ödeme yapmanıza gerek kalmaz.

Ödemeleriniz için gereken ticari kredilere HangiKredi KOBİ’den başvurun!

Geçici Verginin Vergi Sistemindeki Önemi Nedir?

Peşin vergi hem mükellefler hem de ülke ekonomisi açısından önemlidir. Mükellefler, ödemelerini üçer aylık periyotlarla gerçekleştirdiği için vergi yükünü hafifletir. Geçici vergi, işletmelerin kazançlarını dönemler itibarıyla izlemesine ve nakit akışını daha iyi yönetmesine de yardımcı olur. Bu sayede işletmelerin likidite* sorunu yaşamasını önleyebilir.

Ayrıca peşin vergi, kamu maliyesinde de önemli rol oynar. Bu dönemsel ödeme, vergi sistemini daha düzenli ve kontrollü hâle getirir. Vergi kaçakçılığını önleyerek kamu hizmetlerinde kullanılan kaynakları korur. Devletin bütçe planlama süreçlerini de kolaylaştırır.

Geçici Vergi Oranları Nelerdir?

Geçici vergi oranı, her yıl yeniden belirlenir. Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi için farklı uygulanır. Aşağıda 2023 yılında geçerli olan oranları görebilirsiniz.

Gelir Vergisi Geçici Vergi Oranı	%15
Kurumlar Vergisi Geçici Vergi Oranı	%25

Bankalar ve diğer finansal kuruluşlardan ise %30 oranında peşin vergi alınır. Vergiye tabi matrah, kümülatif** olarak hesaplanır. Yani üç aylık cari dönemde işletmelerin ilgili tarihe kadar elde ettikleri kazançtan %25; finansal kuruluşların gelirlerinden %30 geçici vergi alınır.

Kimler Geçici Vergiye Tabidir?

Peşin vergiye tabi olanlar arasında Kurumlar Vergisi mükellefleri, ticari kazanç sahipleri ve serbest meslek mensupları yer alır. Ticari faaliyetlerden elde edilen gelirler, basit ve gerçek usul olmak üzere iki ayrı yöntemle tespit edilir. Basit usulde bu kazanç; bir hesap dönemi içindeki hasılat ile giderler ve satılan malların alış tutarları arasındaki farktır. Gerçek usulde ise birinci ve ikinci sınıf şeklinde iki farklı tacirlik türü bulunur. Geçici vergi ödemesinden gelirleri bu yöntemle belirlenen tacirler yararlanabilir.

Hangi İşletmeler Geçici Vergi Beyanında Bulunmalı?

Türkiye’de iş yeri ya da sürekli temsilcisi bulunan dar mükellefiyete tabi kurumlar, geçici vergi beyannamesi düzenler. Fakat kolektif şirketler, adi ortaklıklar ve adi komandit firmalar, Gelir Vergisi ya da Kurumlar Vergisi mükellefi olmadığı için bu beyannameyi vermez. Fakat bu şirketlerde ortakların gelirleri, kişisel ticari veya mesleki kazanç sayıldığından geçici vergi konusu kabul edilir. Adi komandit şirketlerde ise yalnızca komandite ortağın geliri için aynı durum geçerlidir.

Geçici Vergiden Kimler Muaf Sayılır?

Ticari kazancı basit usulde tespit edilenler, peşin vergi beyannamesi düzenlemez. Bu dönemsel vergi ödeme uygulamasından muaf olan diğer kişiler ve kurumlar şunlardır:

• Tas­fi­ye hâlindeki ku­rum­lar
• Üc­ret ge­li­ri elde eden­ler
• Zi­rai ka­zanç sa­hip­le­ri
• Di­ğer ka­zanç ve irat sahipleri
• Men­kul ve gay­ri­men­kul ser­ma­ye ira­dı sa­hip­le­ri
• Yıl­la­ra sâri*** in­şa­at ve onarım işi ya­pan­lar
• Noterlik görevini ifa edenler

Yıl­la­ra sâri in­şa­at onar­ma ve ge­çi­ci no­ter­lik gö­re­vi­ yapanlar, bu iş­le­rin­in dışındaki ti­ca­ri veya mes­le­ki ka­zanç­la­rı ne­de­niy­le peşin ver­gi öde­r. Muafiyet kapsamında olmayanlar, zamanında beyanname vermek zorundadır. Aksi takdirde vergi gecikme zammı doğar. Bu durumda her ay için ayrı ayrı hesaplanmak üzere matraha %2,5 oranında faiz uygulanır.

Geçici Vergi Beyannamesi Nasıl Hazırlanır?

Geçici vergi beyannamesini, Gelir İdaresi Başkanlığın (GİB) portalından hazırlayabilirsiniz. GİB portaldan bu belgeyi oluşturmak için şu adımları izlemelisiniz:

• GİB portalına giriş yapın ve “Muhasebe Bilgileri” bölümündeki “Hesap Özeti”ne tıklayın.
• “Kazanç Hesaplama” bölümünden “Hesaplama Türü” olarak “Mali” seçeneğini işaretleyin.
• “Başlangıç ve Bitiş Tarihleri” tercihini yaptıktan sonra sırasıyla “Oluştur” ve “Kaydet” butonlarına tıklayın.
• “Beyannameler” başlığının altında yer alan “Geçici Vergi” menüsüne girin ve “Oluştur” butonunu seçin.
• Bu adımların ardından beyannamenin içeriği otomatik olarak gelir. Fakat kâr ve zarar alanlarını düzenlemek isterseniz bu kısımları değiştirebilirsiniz.
• “Ekler” bölümündeki ilgili alanları doldurduktan sonra “Onayla ve Kaydet” butonlarına tıklayın.
• Sol menüde bulunan “Mali Müşavir İşlemleri” kısmının altındaki “Beyanname İşlemleri” seçeneğine girin.
• İlgili beyanname türünü seçtikten sonra “Paket Gönderilecek” kutusunu işaretleyin ve “Gönder” butonuna tıklayın.

Yetkili ortaklar, kendi GİB portal sayfasından bu işlemi gerçekleştirebilir. “Beyannameler” menüsünde yer alan “Geçici Vergi” bölümünden “Oluştur” butonuna tıklandığında belgenin içeriği doğrudan ekrana gelir. Söz konusu alanlarda yaptığınız düzenlemelerin ardından “Onayla ve Gönder” butonuna tıklayabilir ve beyannameyi gönderebilirsiniz.

Beyanname Formunun Seçimi ve Doldurulması

Peşin vergi beyannameleri için öncelikle ilgili form seçilir. Örneğin Kurumlar Vergisi için üç aylık cari dönem ödemesi yapmak istiyorsanız ilgili formu doldurmalısınız. Ardından sizden istenen bilgileri, ilgili kutucuklara eksiksiz olarak yazmalısınız. Hazır geçici vergi beyannamesi örneğine Gelir İdaresi Başkanlığının (GİB) “Beyanname Formları & Bildirimler” sayfasından ulaşabilirsiniz.

Gerekli Bilgiler ve Belgeler Nelerdir?

Geçici vergi dönemlerinde beyanname vermek için GİB portaldan bazı bilgileri doldurmanız yeterlidir. Aşağıda peşin vergi beyanı sırasında talep edilen detayları görebilirsiniz.

Genel Bilgiler	Matrah Bildirimi	Vergi Bildirimi	Düzenleme Bilgileri	Ekler
– Vergi dairesi – Dönem tipi – Dönem – Yıl – Vergi kimlik numarası ya da T.C. kimlik no – Soyad ya da ünvan – Adı ya da ünvanın devamı – Ticaret sicil no – E-posta adresi – Telefon numarası	– Ticari bilanço kârı veya zararı – Kanunen kabul edilmeyen giderler – İstisnalar ve indirimler – Kâr ve ilaveler toplamı – Zarar ve indirimler toplamı – Zarar – Kâr – Mahsup edilecek geçmiş yıl zararları – İndirime esas tutar	– Geçici vergi matrahı – Hesaplanan peşin vergi – Önceki dönemlerde hesaplanan peşin vergi – Ödenmesi gereken peşin vergi – Mahsup edilecek yabancı ülkelerde ödenen vergi – Mahsup edilecek tevkifat tutarı	– Beyannamenin hangi sıfatla verildiği – Vergi dairesi – Dönem tipi – Dönem – Yıl – Vergi kimlik numarası ya da T.C. kimlik no – Soyad ya da ünvan – Adı ya da ünvanın devamı – Ticaret sicil no – E-posta adresi – Telefon numarası	– Fatura bilgileri – Gelir tablosu – İşletme hesabı özeti – Dar mükellef ulaştırma kurumu hasılat defteri

Bu bilgileri yazdıktan sonra beyannameyi gönderebilirsiniz. Fakat bu işlemi, geçici vergi ödeme tarihlerinde ve doğru matrahı belirledikten sonra gerçekleştirmeniz önemlidir. Takip eden başlıklarda geçici vergi hesaplama tablosu ve beyan zamanı gibi konulara dair detayları inceleyebilirsiniz.

Beyannamenin Zamanında ve Doğru Sunumu Nasıl Yapılır?

Peşin vergi beyannamesi, 3 aylık cari dönemlerde verilir. Bu beyannamenin ve vergi ödemesinin tarihleri aşağıdaki gibidir.

Dönemler	Beyan tarihi	Ödeme tarihi
Birinci Dönem (Ocak, Şubat, Mart)	14 Mayıs	17 Mayıs
İkinci Dönem (Nisan, Mayıs, Haziran)	14 Ağustos	17 Ağustos
Üçüncü Dönem (Temmuz, Ağustos, Eylül)	14 Kasım	17 Kasım
Dördüncü Dönem (Ekim, Kasım, Aralık)	14 Şubat	17 Şubat

Belirtilen tarihlerin akşamına kadar beyan ve ödeme yapılabilir. Kurumlar vergisi geçici vergi mükellefleri ve bilanço defteri tutanlar, beyannamelerine gelir tablosu ekler. İşletme defteri tutmakla yükümlü mükellefler ise Gelir Vergisi beyannamelerine hesap özetini dâhil eder. Böylece beyanname aşaması, eksiksiz ve zamanında tamamlanır.

Kurumlar için Geçici Vergi Nasıl Hesaplanır?

Geçici vergi hesaplaması, 1 sayılı Gelir Vergisi Sirkülerinde açıklanır. Buna göre peşin vergi, üçer aylık kazançlara Gelir Vergisi Kanunu’nun 103. maddesinde yer alan tarifenin ilk gelir dilimindeki %15 oranında uygulanır. Kurumlar Vergisi’nde ise %25’lik oran geçerlidir. Bu oranlara göre yapılan ödemenin ardından geçici vergi tahakkuk kaydı gerçekleştirilir. Geçici vergi muhasebe kaydında “Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar” ve “ Ödenecek Vergi ve Fonlar” hesapları kullanılır. Son olarak, geçici vergi ödemesi muhasebe kaydındaki hesapların altına ilgili döneme ve işlem türüne ilişkin açıklamalar eklenir.

 

Notlar:

*nakde kolay çevrilebilen varlıklar
**matrah tutarının birikerek artması
***işin birden fazla takvim yılına sirayet etmesi